Batorowo

Batorowo - miejscowość odległa 5 kilometrów na wschód od Lipki.

Pierwsza wzmianka pochodzi z 1579 roku, spisana jako „villa noviter fundata „ wieś nowo założona. Nazwa powstała od Stefana Batorego, który był Królem Polski w latach 1576-1586.

Pierwszym znanym właścicielem był Piotr Potulicki wojewoda kaliski. Jego syn Stanisław Potulicki, który podpisywał się w dokumentach „na Złotowie”, pozwał do sądu Filipa Kleista w sprawie wykupu Batorowa i Czyżkowa (Szyszkowa) które ten wcześniej dzierżawił od 1588 roku. Ostatecznie  Filip von Kleist pochodzący ze szlachty pomorskiej kupił Batorowo i Czyżkowo w 1593 roku. W 1669 roku Batorowo i Czyżkowo jako jeden majątek przejęła rodzina von der Goltz spokrewniona z von Kleistami. W 1687 roku odbyła się regulacja granic pomiędzy majątkami Batorowa, Dobrinia (obecnie Debrzno-Wieś) i Pruskiego Frydlądu (obecnie miasto Debrzno). Była to jednocześnie stara granica pomiędzy Polską a Pomorzem. Granicę tych trzech majątków zaznaczono dużym kamieniem położonym nad rzeką Stołunia.

W 1693 od majątku Batorowo odłączono Czyżkowo, które kupił Franciszek Stefan Raczyński właściciel Wielkiego Buczka. W 1773 roku po pierwszym rozbiorze Polski nastąpił spis majątków ziemskich, Batorowo (Battrow)posiadało wtedy 14 łanów ziemi , razem było to około 250 hektarów. Do majątku należały też osady Nowa wieś(Buka), Huta (Białobłocie) i rewir leśny „ Zbronny dąb „ (dziewiczy bór dębowy) po wycięciu lasu powstała osada Drozdowo.

Odnotowano także karczmę i szkołę która istniała już w 1698 roku. W 1782 roku umiera ostatni z rodu von der Goltz nie pozostawiając żadnych konkretnych spadkobierców. Po długich sporach o majątek, ostatecznie spadkobiercy zrzekli się swoich praw na rzecz Konradiny von der  Osten-Sacken. Po jej śmierci majątek Batorowo przejął jej syn Jan Kazimierz von der Osten -Sacken. Następnie jego zięć hrabia Józef Goetzendorf-Grabowski właściciel Wielkiego Buczka. Po jego śmierci w 1840, Batorowo dziedziczy jego córka hrabina Leokadia  von Ponińska. Te cztery rody szlachty pomorskiej Kleist (Kleszcz), Goltz (Gulcz), Osten-Sacken (Osten z Płot) i Goetzendorf-Grabowski (Goczkowieś- Grabowo) były ze sobą spokrewnione rodzinnymi koligacjami i władały majątkiem Batorowo prawie 300 lat. Leokadia von Ponińska w 1861 roku sprzedała Batorowo firmie „Berliner Holz-Kantor”, która w tym samym roku odsprzedała majątek radcy prawnemu z Bydgoszczy Albertowi Brachvogelowi. W latach 1861-1900 majątek ziemski Batorowo kupiło i odsprzedało kolejno 10 właścicieli. Częściowa parcelacja i wyprzedaż ziemi po kawałku doprowadziły do zmniejszenia areału majątku prawie o połowę. W wyniku tego  powstały też nowe wsie,  Batorówko (Neu Battrow), Białobłocie( Huttenbusch), Drozdowo (Posenberg) i Buka (Boek).

18 maja 1900 roku Prezydent Okręgu zatwierdził dekret w wyniku którego majątek dworski Batorowo przekształcił się w gminę wiejską Batorowo.  18 czerwca 1848 roku Batorowo nawiedził kataklizm w postaci silnej burzy gradowej o niespotykanej wielkości, która spowodowała liczne szkody w potłuczonych dachówkach, szybach i zniszczonych zasiewach rolnych. 

W 1890  roku powstało „Stowarzyszenie Rolnicze Batorowo”.

W 1907 „Stowarzyszenie Oszczędności i Pożyczek”.

W 1890 roku „Stowarzyszenie Weteranów”.

W 1945 roku Battrow wróciło do Polski i do starej nazwy Batorowo.

Jednym z największych zabytków Batorowa jest budynek kościoła. Tu powrócimy do przeszłości aby prześledzić historię obiektów sakralnych i ich burzliwą historię.Pierwszy kościół katolicki ufundowany przez właścicieli dóbr złotowskich  Potulickich, był drewniany pobudowany jak większość kościołów na terenie naszej gminy metodą na pruski mur (fachwerk). Wspomniany przez Arcybiskupa gnieźnieńskiego Wawrzyńca Gembickiego kościół w 1517 roku należał do dekanatu łobżenickiego. W czasach reformacji przejęli go luteranie sprowadzeni przez właścicieli dóbr złotowskich. W 1695 roku kościół został zburzony i na jego miejscu 8 listopada 1722 wybudowano nowy kościół ewangelicki którego fundatorem był baron von der Goltz. W czasach kontrreformacji toczył się proces religijny w wyniku którego kościół ewangelicki został rozebrany w 1739 roku. Msze odbywały się w następnych latach w budynku prywatnym do tego specjalnie przygotowanym.  Następny kościół ewangelicki ufundowała rodzina Osten-Sacken już po I rozbiorze Polski w latach 1783-1786. Budynek o konstrukcji drewnianej-ryglowej, wypełnionej cegłą, otynkowany od zewnątrz i wewnątrz. Ciekawostką kościoła był rokokowy ołtarz ambonowy z 2 połowy XVIII wieku.Pierwotnie ambona znajdowała się nad ołtarzem, obecnie zdemontowana stoi z boku. Takie połączenie można zobaczyć tylko w kościołach ewangelickich. Na zdjęciu, którego autorem był Ernest Wenzel, syn pastora w Batorowie widać to wyraźnie. Nad amboną znajdowała się reprodukcja obrazu Leonarda da Vinci „Ostatnia wieczerza”. Postacie pomiędzy filarami przedstawiały ewangelistę Jana i apostoła Pawła. Ławki w kościele były ponumerowane. Pierwszym pastorem zarówno w Batorowie jak i w Lipce był Christoph List (Listius Lest). W latach powojennych dawny kościół ewangelicki został poświęcony 14-07-1946 roku przez administratora kościoła w Lipce Tadeusza Murzynowskiego. Od 15-01-1955 roku kościół katolicki pw. Dobrego Pasterza jest filią parafii pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Lipce. Obecnie nad ołtarzem znajduje się obraz „Chrystusa Dobrego Pasterza,namalowany przez Alinę Kluza-Kaja w 2016 roku. Koło budynku kościoła znajduje się drewniana dzwonnica z XVIII wieku, a obok dzwonnicy do roku 1945 stał pomnik ku czci poległych żołnierzy w I wojnie światowej.Obecnie stoi tam pamiątkowy kamień.

Ważnym obiektem Batorowa jest remiza. Trudno powiedzieć, kiedy we wsi założono Ochotniczą Straż Pożarną. Dokumenty wskazują na 1950 rok, ale z tradycji ustnej wynika, że strażacy działali tam już wcześniej. Dzisiaj batorowska OSP liczy 40 członków i posiada drużynę młodzieżową.

Opracował: Jacek W. Włodarczyk

Zdjęcia i pocztówki z prywatnej kolekcji autora